Vernissage 21ste PANL Annual in teken van 'No Limits'

door Erik Vroons
foto's: Ton Hendriks

In een estafette van tweegesprekken nemen Lars Boering, directeur van de FotografenFederatie, en Astrid Prummel, adjunct-hoofdredacteur van Adformatie en bestuurslid van PANL, de stand van zaken door met een aantal mensen uit het 'veld'. Of eigenlijk is dat een ouderwets gegeven, want zoals deze avond naar voren komt: er is in principe geen vooraf gestelde inkadering. In principe, inderdaad, want zoals voorzitter Ole Christern al in de inleiding naar voren laat komen: alles moet tegenwoordig sneller, voor minder geld, en dan wordt er ook nog eens verwacht dat het allemaal van exorbitante kwaliteit is. Het leven van hedendaagse fotografen gaat niet over rozen, wat dat betreft. Het is zwaar weer.

Hoe moet dat nu verder? Daar ligt de focus van deze bijeenkomst. Positieve energie, vooruit denken. Samenwerking. Of zoals de jonge fotograaf Finn Taylor het nut van een collectief beschrijft: een platform is een basis, een huis, van waaruit je iets durft te creëren. Vertrouwen, inspiratie en ondersteuning. Dat is wat hij vond bij David Birkitt, een van de hoofdgasten van deze PANL-avond. Birkitt heeft, na een blauwe maandag zelf fotograferen, inmiddels de carrières van heel wat gerenommeerde fotografen begeleid. Larry Sultan, Mitch Epstein, Martin Parr, en tegenwoordig ook Wassink&Lundgren en Morad Bouchakour maken graag gebruik van zijn talent om de juiste verbindingen te maken tussen hun visuele kunst en geschikte (commerciële) opdrachtgevers.

(vlnr) Finn Taylor, Lars Boering, David Birkitt

Langetermijnplanning, koppeling en bemiddeling. De toegevoegde waarde van zijn Birkitt's DMB Media is loopbaanbegeleiding gericht op duurzame samenwerkingsverbanden, waarvan hij op de drieluik-schermen van het Pakhuis een aantal mooie en aansprekende voorbeelden geeft. Tenslotte benadrukt hij nog eens het belang voor fotografen om de eigen kwaliteiten te (her)kennen, om een identiteit te ontwikkelen op basis waarvan je je eigen plek op de markt moet definiëren.

Birkitt gaat ook nog even in op een vraag over het probleem van de bescherming van creatief eigendom. Daarover kan hij kort zijn: het is de verantwoordelijkheid en keuze van de fotograaf zelf om materiaal publiekelijk te maken. Daarmee dient de artiest zich in de praktijk ook neer te leggen bij het risico dat derden van die beelden gebruik zullen maken, zonder dat daar echte rechterlijke bescherming tegenover staat. Daarvoor zijn juridische stappen gewoon te duur. Individuele fotografen zijn nu eenmaal te armlastig ten opzichte van de boze buitenwereld.. Helaas, dat is de realiteit.

Het 'No'-thema (David Birkitt is NO AGENT, of zo ziet hij zichzelf althans niet) loopt als een rode draad door deze avond. De volgende gast is Arjan Benning. NO IDEA, staat er achter zijn naam. Daarmee is niet gezegd dat Benning geen originele gedachten heeft over de huidige staat van de fotografie. In tegendeel zelfs. Maar de paradoxale stelling van PANL is dan ook dat achter het definieerbare 'nee' een ongefundeerd 'ja' staat. Iets wat je eerder zou kunnen omschrijven als een positieve houding dan dat je kan spreken van een duidelijk idee waar het naartoe zal gaan met de fotografie. Dat is ook hoe Benning er tegenover staat. ‘No idea’ maar wel een frisse blik.

Astrid Prummel en Arjan Benning

Zo ziet hij bijvoorbeeld een enorme vooruitgang bij studenten die hij begeleidt. Het niveau wordt steeds beter. Dat wil zeggen, jonge fotografen zijn steeds beter in staat om een eigen beeldtaal te ontwikkelen. Dat komt natuurlijk ook doordat het technisch relatief steeds makkelijker is geworden om beelden te ontwikkelen en doordat er geen rigide ideeën meer bestaan over hoe een foto er precies uit dient te zien. Het gaat dus steeds meer om de toepassing van het beeldmateriaal.

Pret, Promotie en Prijs, dat is Benning's marketing-mix. Fotografie moet leuk zijn, maar het moet ook iets opleveren. Twee uit deze drie P's halen geeft hem al genoeg voldoening. Maar hij heeft nog wel een ambitie, of droom: een langer uithoudingsvermogen als het aankomt op seriële productie van zijn autonome werk. Minder losse beelden en een meer bindend verhaal, dat zou hij nog wel willen maken.

Iets waar hij al sinds 2006 aan werkt zijn multi-mediale affiches, of wat hij zelf altijd 'motion-graphy' heeft genoemd. Hij is blij dat dit inmiddels een aparte categorie binnen de PANL-awards is geworden. Toch blijft hij zichzelf fotograaf noemen en daarmee doelt hij op het verschil met mensen – regisseurs – die eerder oog hebben voor een 'catch-frame' of 'climax' van het beeld. Hem gaat het er altijd om dat er ook ruimte blijft voor de toeschouwer om een eigen interpretatie te kunnen geven aan het getoonde. Met het oog op de toekomst valt er op het gebied van 'motion-graphy' wat dat betreft nog genoeg te ontdekken.

De volgende gast is Stephanie Pistel. Zij wordt gepresenteerd als 'NO PHOTOGRAPHER' en dat was ze in eerste instantie ook niet. Ze was eigenlijk strateeg en managing director van een reclamebureau en min of meer bij toeval ontdekte ze haar talent om ook zelf beelden te creëren. Talent had ze dus, maar de techniek moest ze zichzelf eerst nog eigen maken. Dat deed ze op toernee met de band Duran Duran en daarna heeft ze met nog heel wat 'wildboys' en 'cats' uit de muziekindustrie samengewerkt. Tegenwoordig maakt Pistel zelfs videoclips en is ze actief in de mode. Ze denkt bij dat laatste graag actief mee met campagnes (haar achtergrond in de reclame laat zich daarbij dus niet verloochenen), wat door sommige klanten beter wordt begrepen dan door anderen (want het is kennelijk niet gebruikelijk dat fotografen zich zo actief bemoeien met de ontwikkeling van concepten).

Stephanie Pistel en Lars Boering

Ondertussen laat ze zich ook op het maatschappelijk vlak niet onbewogen, getuige het filmpje dat Pistel maakte voor de HIV-campagne van Dance4Life. Op de vraag waar het voor haar naartoe zal gaan zegt ze vaak gedacht te hebben dat ze is waar ze wil zijn, maar vanaf daar ging het dan vervolgens via onverwachte paden toch nog verder. Beelden maken is ondertussen steeds meer haar leven gaan bepalen en daar is ze gelukkig mee. De uitdaging? Buiten de 'comfortzone' treden. Het is duidelijk, ook voor Stephanie Pistel geldt: NO LIMITS.

Is er hoop? Volgens Jochem Sanders, de internationaal opererende fotograaf die in verband met zijn bijdrage voor het jaarboek ook nog even kort op het podium wordt geroepen, is die er zeker en hij heeft dat verbeeld door een foto in Eggleston-stijl te nemen vanuit het perspectief van een wieg. Fotografie is nog steeds hetzelfde als vroeger en tegelijkertijd is alles anders. Dat is zo ongeveer zijn boodschap, en dat dient als een mooie inleiding tot de presentatie van het PANL-boek dat, zo blijkt uiteindelijk, al de gehele avond voor het podium opgestapeld ligt. Het zwarte doek wordt met een zwier verwijderd en daarmee ziet de spierwitte publicatie het levenslicht. De niet-sombere en niet-nee-zeggende kaft reflecteert PANL's kijk op de toekomst. Die lijkt er dus, zo sluit voorzitter Ole Christern de avond af, al met al toch nog zonnig uit te zien.

Jochem Sanders, Astrid Prummel

Nelleke Wegdam & Dirkje Bakker van No Office, Nils Adriaans en Klarianne Roseboom aka Jos & Claudia, makers van de 21ste PANL Annual